Mae Parc Genynnau Cymru, sy’n rhan o Ysgol Meddygaeth Prifysgol Caerdydd, yn darparu cyfleusterau dilyniannu DNA i ymchwilwyr canser a chlefydau genynnol prin.
“Gall cydweithwyr ym maes ymchwil canser fod â diddordeb, er enghraifft, mewn dilyniannu DNA tiwmor a’i gymharu â DNA gwaed yr unigolyn i amlygu mwtaniadau gwyrol, neu gall mwtaniadau penodol o fewn genynnau penodol fod o ddiddordeb i ymchwilwyr i glefydau genynnol,” meddai’r Arweinydd Strategaeth Data a Seilwaith TG, Kevin Ashelford.
“Hefyd, rydym yn edrych ar fynegiad y genynnau hynny. Mae gan bob un ohonom bortffolio cyfan o enynnau sy’n cael eu troi ymlaen a’u diffodd i gael eu mynegi ar lefelau gwahanol ym mhob un o’n celloedd. Trwy broffilio’r mynegiad hwnnw, gallwn gynorthwyo cydweithwyr i archwilio clefydau gwahanol,” meddai.
Mae’r ymchwil hon yn achosi heriau oherwydd bod cymaint o ddata ynghlwm. Pan fydd DNA unigolyn yn cael ei ddilyniannu, mae’n cynhyrchu ffeiliau enfawr yn llawn ‘darlleniadau dilyniannau’, neu ddarnau DNA, y mae angen eu dehongli trwy eu cymharu â’r genom cyfeirio – y genom dynol a fapiwyd yn 2003.
“Mae hynny’n mynnu digon o gof a phŵer prosesu cyfrifiadurol i dderbyn yr holl ddarlleniadau hynny a’u mapio, i gynhyrchu aliniad o ganlyniad y gallwn ei archwilio ymhellach. Ar ôl i ni wneud hynny, mae angen i ni ddehongli’r genom a roesom at ei gilydd, ac wedyn ei ddelweddu. Felly mae sawl cam pan fydd angen pŵer cyfrifiadurol a gallu storio Uwchgyfrifiadura Cymru,” meddai Ashelford.
“Ym Mharc Genynnau Cymru, mae gennym staff sy’n gyfarwydd â’r dechnoleg hon, felly, gweithiom gydag Uwchgyfrifiadura Cymru i ddatblygu ein rhaniad ar wahân ein hunain ar y system, yn arbennig ar gyfer ein gofynion. Mae’n gydweithrediad, mewn gwirionedd. Maen nhw’n darparu’r sgiliau gweinyddu system beirianneg TG hanfodol ac rydym ni’n darparu’r sgiliau gwyddor data y mae eu hangen i redeg y feddalwedd,” medd Ashelford.
Mae Peiriannydd Meddalwedd Ymchwil Uwchgyfrifiadura Cymru, Anna Price, hefyd wedi gweithio gyda Pharc Geneteg Cymru ar algorithm prosesu iaith naturiol sydd wedi symleiddio’r dasg o guradu gwybodaeth o bapurau ymchwil.
“Mae llawer o bapurau ymchwil yn cael eu cynhyrchu gyda manylion mwtaniadau pwysig yn feddygol, ac mae’r Gronfa Ddata Mwtaniadau Genynnau Dynol, y mae ei chartref yma yng Nghaerdydd, yn casglu’r wybodaeth honno ynghyd i glinigwyr ac ymchwilwyr, gan ddarparu’r adnodd mwyaf yn y byd ar gyfer dod o hyd i fwtaniadau sy’n achosi clefydau. Maen nhw bob amser wedi’i wneud â llaw, ond mae nifer enfawr o bapurau i fynd drwyddynt. Felly, dewisodd Anna rai algorithmau prosesu iaith naturiol a’u cymhwyso nhw i’r broblem. Mae ei rhaglen yn nodi’r papurau hynny sy’n debygol o fod o ddiddordeb, ac yn eu hamlygu – felly nid yw’n dileu’r angen am guradur, ond mae’n sicr yn dechrau awtomeiddio’r broses.”